Çanakkale Gelibolu Savaşları

Çanakkale (Gelibolu) Savaşları'nın Önemi

Çanakkale Savaşları, Birinci Dünya Savaşı içinde, tarihin en kanlı muharebelerinin cereyan ettiği bölümü olarak bilinir. Bu savaşlar Türk Milleti'nin sayısız zafer, şan ve şerefle dolu tarihinin en parlak sayfasıdır. Türk Milleti'nin geçit vermediği deniz ve kara savaşlarının ardından 1. Dünya Savaşı uzamış ve düşman kuvvetlerinin bir günde zafere ulaşma ümidi yok olmuştur. Eğer, kaharaman Türk Askerimiz canını keskin kurşunlara siper etmeseydi, İstanbul işgal edilir ve vatan istilaya uğrardı. Türkiye'nin dört bir yannından gelen Mehmetçiklerimiz Çanakkale'de destan yazmışlardır.

Çanakkale (Gelibolu) Savaşları Nedenleri

1-) 1911-1912 yıllarında Osmanlı Devleti son Afrika toprakları olan Trablusgarp ve Bingazi'yi İtalya'ya bırakmış, 1912-1913 Balkan hezimeti ise, 500 yıldır Türk olan Rumeli'deki son Türk hakimiyetini yok etmişti. Bu yüzden Osmanlı Devleti kaybettiği toprakları geri almak istemesi

2-) İngiliz ve Fransızların İstanbul'u ele geçirmek istemesi ve İstanbul'a giden yol ise Çanakkale Boğazı'ndan geçer. Bulgar ordularının İstanbul kapılarını zorlaması, İstanbul ve boğazların güvenliğinin tehlikeye girmesi..

3-) Ekonomisi kötüye giden Rusya'ya gerekli yardımı götürmek. Ve Anadoludaki petrol yataklarını ele geçirmek.

4-) Balkan Savaşları' nda yara almış Osmanlı devleti'ne ikinci hamleyi vurarak tamamen çökertmek. Bu sayede de Avrupa'ya açılabilme emellerini gerçekleştirmek.

5-) iki Alman gemisinin Akdeniz'de İngiliz ve Fransız donanmasından kaçarak Türk bayrağı altında Rus limanlarını bombalaması.

6-) Osmanlı Devleti'nin bu sebeplerden dolayı savaşa girmek zorunda kalması ve müttefiği olduğu Almanya'nın savaşı kazanacaklarına inanması

Çanakkale 18 Mart Deniz Zaferi
Osmanlı Devleti, kaderini alelacele 2 Ağustos 1924'de "üçlü ittifak" a bağlamıştır. İttifak devletleri: Almanya, Avusturya- Macaristan,Osmanlı Devleti, Bulgaristan . İtilaf devletleri ise : İngiltere, Fransa, Rusya ...

Çanakkale Zaferi'ni yaratan kuvvet 1914 yazında küçümsenen, değeri hakkında yanlış teşhis konan bu TÜRK ORDUSU' dur. Avrupa'da savaş bütün şiddetiyle sürerken, hareket harbinin yerini siper harbi almıştır. Bu cephede yarma yapmak ve kesin sonuç almak son derece zorlaşmıştır. Oysa karşılarında İngiliz ve Fransızlardan oluşan, hiç yenilgiye uğramamış bir armada durmaktadır Çanakkale Savaşları'nın 1. safhasını deniz savaşları oluşturur. İtilaf devletleri tarafından Akdeniz'de sıkıştırılan Almanya'ya ait GOBEN ve BRESLAV ADINDAKİ gemiler Çanakkale boğazını geçerek İstanbul'a gelirler. Ve Osmanlı Bayrağı'nı çekerek burada gemilerin isimlerini YAVUZ ve MİDİLLİ olarak değiştirirler bu gemiler 29 Ekim 1914'de Karadeniz'e açılarak Rusların ODESSA, SİVASTOPOL ve NAVROVSKİ limanlarını bombalayarak İstanbul'a geri dönerler. Bu bombardımandan 5 gün sonra 3 Kasım 1914 'de İtilaf devletleri Çanakkale boğazına gelerek Seddulbahir ve Ertuğrul Bataryaları'nı bombalar. Seddülbahir Kalesi'nin içinde cephanelin patlaması sonucu 5 subay ve 81 erimiz şehit olur. İşte bu şehitlerimiz Çanakkale savaşlarının ilk şehitleridir.

3 Kasım da başlayarak 18 mart 1915 tarihine kadar boğazda süre gelen bu savaşlara Deniz Savaşları denir.18 Mart 1915 tarihine kadar hazırlık amacı ile boğazımıza 11 büyük saldırı yapılır 18 Mart 1915 günü yaşanan deniz savaşında düşman donanması 7 saat süren mücadeleden sonra gemilerinin 3 te birini kaybeder. Sonuç; 7 denizaltı, 15 destroyer 25 bin ölüdür. Bunun yanında Türk tarafının kaybı ise 1328 şehittir.

Türk Kuvvetlerinin başka cephelere çekilmesini isteyen Rusya'nın yükünü azaltmak için Çanakkale Seferine karar verilmiş, fakat kesin neticesi batı cephesinde arayanları darıltmamak amacıyla önce sadece donanma ile zorla Çanakkale Boğazı geçilmeye çalışılmıştır. 18 Mart 1915'te yaklaşık bir aydır sürekli olarak bombaladığı boğazın her iki tarafındaki Türk tabyalarının artık sustuğunu varsayan 12 zırhlı, 18 muhrip, 7 mayın tarama gemisi, çeşitli tıp nakliye destek gemisi ve uçak gemilerinden meydana gelen I Dünya Savaşı'nın en büyük ve en modern donanması, boğazı geçme girişiminde bulunmuştur. Ancak ehliyetli ellerde sevk ve idare edilen kahraman Türk Askerinin hayatını hiçe sayarak kanını fedakarca akıtması sayesinde dünyanın en modern silah ve teçhizat ile donatılmış düşman donanması, 7 modern savaş gemisini ve binlerce askerini kaybederek geri çekilmek zorunda kalmıştır. Mehmetçik, düşmanı denizden bir adım bile geçirtmemeye ant içmiştir.

Çanakkale (Gelibolu) Kara Savaşları
25 Nisan - 20 Aralık 1915

Deniz yoluyla boğazı fethedemeyeceğini anlayan ittifak devletleri 25 Nisan ve 6 Ağustos 1915 tarihleri arasında Gelibolu Yarımadası' na çıkartma yapmıştır. Çıkartma şöyle özetlenebilir: Asıl Kuvvetler Gelibolu Yarımadası'nın güney ucuna iki ayrı noktadan çıkacak ve boğazları kontrol eden tepeleri alacak, bunu yapabilmek için, iki tümenden oluşan bir Anzak (Avustralya ve Yeni Zellanda) Kolordusu Kabatepe bölgesine çıkacak, iki İngiliz ve Bir Fransız tümeni ile bir Hint tugayından oluşan kuvvet, Seddülbahir bölgesini yerleştirilecektir.

Aynı anda bir aldatmaca olarak, boğazın güneyinde Kumkale bölgesinde ikinci bir çıkarma yapılacak ve bazı donanma birlikleri orada da çıkarma izlenimi vermek üzere Saroz Körfezi'ne doğru seyredecektir.

Deniz harekatının başarısızlıkla sonuçlanması, müttefiklerin umudunu KARA HAREKATI' na çevirmişti. Bunun için bir kara ordusuna gereksinim vardı.. İngilizlerin seçkin ordusuna ihtiyaç vardı. İngilizlerin seçkin birliklerinden 29. tümen ile MISIR'da bulunan ANZAC Kolordusundan oluşan 70.000 kişilik bir kara ordusu hazırlandı. AKDENİZ SEFERİ KUVVETLERİ adını alan bu ordunun başına SIR HAMİLTON getirildi. Müttefik donanma asıl saldırısını yapana kadar, HAMİLTON'un birlikleri harekete geçmeyecekti Donanma başarılı olmazsa HAMİLTON Gelibolu yarımadasına çıkarma yapacak, başarıya ulaşırsa yarımadaya zayıf bir kuvvet bırakarak doğrudan İstanbul'a yürüyecekti.

Gelibolu Yarımadası'na İngiliz ve Fransızlar' ın yanı sıra, bizimle hiç ilgisi olmayan Cezayir Berberileri'ni Senagal Zencilerini, Avustralyalı, Kanadalı, Yeni Zellandalı ve Hintliler'i üzerimize salmışlardır.

Türkler'in ise 18 Mart Deniz savaşı sonucu kazandıkları zaferle güvenleri arttı. Çanakkale'nin boğazdan gelemeyeceğini bütün dünyaya göstermiş oldular.

Türk tarafı Gelibolu'yu savunmak üzere 5. ORDU'yu kurdu. Başınada Alman General Liman Van Sanders getirildi. Yarımada kıyıları dikenli tellerle çevrildi. Birlikler önemli yerlere yerleştirildi. Müttefiklerin her harekatı yarımadadan gözetleniyordu. İtilaf güçlerinin çıkarmasını bekleyen bir başka komutanda 19. İhtiyat Tümeninin başında bulunan Mustafa Kemal idi.

Müttefikler 25 Nisan 1915 de Gelibolu yarımadasına iki ayrı bölgeden çıkarma yaptılar. Bu kuvvetler İngiliz ve Fransız lardan oluşuyordu. Ayrıca Arıburnun'dan çıkarma yapan birlikler ise İngiltere sömürgesinde olan Avusturalya ve Yeni Zelanda birlikleri idi. Gelibolu Kara savaşları 25 Nisan tarihine kadar 8,5 ay devam etmiştir.

Düşman yalnız birkaç devletten ibaret olmayıp, sanki karşımızda bütün dünya vardı. Düşman donanması, II. Dünya Savaşı'na kadar, dünyanın gördüğü en büyük ve en modern donanmasıydı. Hal böyle iken kazanılan zaferin değeri daha iyi anlaşılmaktadır. Zira bu savaş, yenilmez sayılanların mağlubiyetidir.

Çanakkale (Gelibolu) Savaşları Sonuçları

1-) Çanakkale Kara Savaşları süresince Gelibolu yarımadasına çıkarılan asker mevcudu 525.000 dir. Bu askerlerin 400.000 nini İngiliz, Avustralya ve Yeni Zelandalı askerler oluşturuyordu. İngilizlerle birlikte yarımadaya çıkan Fransız askerlerin sayısı 80.000 idi. Buna karşılık 5. Osmanlı ordusunun mevcudu 500.000 civarındaydı.

2-) Çanakkale Savaşları'na katılan itilaf devletlerinin toplam kaybı 284.000 civarındadır. Çanakkale 'yi savunan birliklerimizin toplam 253.000 civarındadır.

3-) Çanakkale'de Türk Milleti Mustafa Kemal'ini ortaya çıkarmış, yeni bir millet olabilmenin temelini atmıştır.

4-) Balkan Harbinin mahcubiyeti'ni sona erdirmiş, dirayetli komutanlar iradesinde Türk insanının neler yapabileceğini göstermiştir.

5-) Çanakkale İngiliz ve Fransızların Rusya'ya yardımını engellemiş. çarlık Rusya 'nın iki yıl sonra çökmesine sebep olmuştur.

Kısacası Çanakkale Türk olmanın anlamını ve geçilemeyeceğini bütün Dünya Devletlerine ispatlamıştır.

Çanakkale (gelibolu) Savaşları dört safhaya ayrılır. Birinci safha, deniz harekatı olarak 1915 yılının başlarında başlar ve 18 Mart 1915 de itilaf devletlerinin Çanakkale Boğazındaki ( Dardanel ) başarısızlığıyla sonuçlanır. Bundan sonraki safhalar Gelibolu Yarımadasında denizden destekli kara harekatı ağırlıklı olup, en büyük kayıpların oluştuğu dönemlerdir. İkinci safha, 25 Nisan 1915 de başlayan İngiliz ve Fransız ordularının Seddülbahir ucuna ve Avustralya ve Yeni Zelanda ordularının ( Anzaklar ), Arıburnu (Anzac) kumsalına yaptıkları çıkarmalardır. Üçüncü safha ise, 6 Ağustosta Arıburnu'nun kuzeyindeki Anafarta Limanına yapılan çıkarmalardır. Bu safha, Seddülbahir ve Arıburnu bölgesinde de aynı zamanda yapılan taaruzlarla birlikte yürütülür. Dördüncü ve son safha, itilaf kuvvetlerinin Çanakkale Boğazı ve Gelibolu Yarımadasındaki ard arda yenilgileri sonucunda geri çekilme bölümüdür. Çetin muharebelerin cereyan ettiği kara savaşlarında çarpışmaların geçtiği başlıca merkezler; Seddülbahir civarındaki Teke ve Hisarlık Burunları, Morto, Ertuğrul, İkiz Koyları, Alçıtepe, Kerevizdere, Zığındere ile Gelibolu Yarımadasının kuzeydoğusunda bulunan; Arıburnu, Conkbayırı, Kocaçimen, Kanlısırt, Anafartalar ve Suvla koyları olarak sıralanabilir.
Rakamlar kimi kaynaklarda çelişkili olmakla beraber, savaş sonrasındaki kayıplar insanı dehşete düşüren boyutlardadır. Savaştan yıllar sonra, hayatını bu topraklarda kaybetmiş yüzbinlerce kahraman Türk ve yabancı devletlere mensub askerler için onlarca şehitlik, ve anıt mezarlar yaptırılmıştır. Gelibolu Milli Parkı içinde çeşitli bölgelere dağılmış onlarca şehitlik ve anıt arasında en görkemlisi Çanakkale Şehitler Abidesidir. Morto köyü önündeki Hisarlıktepe üzerinde kurulan Şehitler Abidesi, Çanakkale Savaşlarında hayatlarını feda eden yaklaşık 253.000 kahraman şehidimiz anısına 1960 yılında tamamlanmış olup, yaklaşık 42 m. yüksekliğindedir. Anıtın altında, Çanakkale Savaşlarına ait bulguların sergilendiği savaş eserleri müzesi bulunmaktadır.